Zapobieganie utracie zębów przez pacjenta: dlaczego to ma znaczenie i jak to osiągnąć

Jednym z Twoich celów jako lekarza dentysty jest zapobieganie utracie zębów przez pacjentów. Większość ludzi, dobrze poinformowanych o dostępnych opcjach profilaktyki oraz leczenia, chce zachować jak najdłużej naturalne zęby, aby mieć dobrą jakość życia. W rzeczywistości bowiem utrata zębów ma poważne konsekwencje dla pacjentów – i to nie tylko fizycznie, ale także psychicznie. Zapobieganie utracie zębów jest nie tylko niezbędne dla optymalnego zdrowia pacjentów, ale także minimalizuje przyszłe skomplikowane procedury, związanie potencjalnie z ryzykiem podwyższonego lęku oraz bólu pacjenta. 

Możesz zapobiegać utracie zębów, wdrażając odpowiednią edukację wśród pacjentów połączoną z wyselekcjonowanymi zabiegami profilaktycznymi.

Dlaczego dochodzi do utraty zębów?

Podczas, nieuchronny proces starzenia się organizmu przyspiesza utratę zębów, pacjenci mogą także przedwcześnie tracić zęby z wielu innych powodów, z których najważniejszymi są zły stan zdrowia jamy ustnej, choroby i urazy.

Zły stan zdrowia jamy ustnej może prowadzić do rozwoju próchnicy, infekcji miazgi, oraz w konsekwencji tych procesów do możliwego usunięcia. Jedno z badań przeprowadzonych w Kuwejcie na pacjentach, którzy doznali utraty zębów, wykazało silny związek statystyczny z rzadkimi lub niezrealizowanymi wizytami u dentysty oraz oczywiście ze złymi nawykami w zakresie higieny jamy ustnej. To dowodzi fundamentalnego znaczenia regularnych wizyt kontrolnych.^[1] Choroba przyzębia (dziąseł) jest największym czynnikiem prognostycznym utraty zębów u osób dorosłych. Szacuje się, że dotyka około 20-50% populacji na całym świecie, w tym 10% z ciężkimi chorobami przyzębia, które mogą prowadzić do utraty zębów^[2],[3] Intensywne oraz długotrwałe palenie szkodzi również zdrowiu jamy ustnej, dlatego to właśnie palacze często pojawiają się wśród pacjentów leczonych z powodu chorób dziąseł^[4].

Co więcej, badania medyczne wykazały silny związek między utratą zębów a niektórymi chorobami ogólnymi, takimi jak cukrzyca typu 2 (wyższy poziom cukru we krwi prowadzący do większej próchnicy zębów) Z kolei inne choroby mogą wykazywać możliwą korelację, czyli na przykład są nimi reumatoidalne zapalenie stawów i nadciśnienie.^[5],[6] Urazy fizyczne mogą również powodować utratę zębów. Chodzi między innymi o takie jak upadki lub kontuzje związane ze sportem, a także szkodliwe zachowania powodujące niepożądany nacisk na zęby.

Czy czynniki genetyczne odgrywają przyczynową rolę w utracie zębów?

Według badań naukowych „do tej pory nie zidentyfikowano żadnego genu, który ma tak duży wpływ na choroby przyzębia, jak wpływy środowiskowe, takie jak palenie tytoniu czy cukrzyca”^[7], Podobnie „dziedziczone bakterie nie są związane z próchnicą”^[8] Niemniej jednak, nawet 30% populacji może być genetycznie predysponowanych do chorób przyzębia. Dotyczy to zwłaszcza tych pacjentów, u których zdiagnozowano cukrzycę – zapytaj więc ich o chorobową historię rodzinną^[9]. Chociaż niektóre czynniki genetyczne mogą wpływać na zwiększony stopień podatności pacjentów na próchnicę, to one same, nie pozwalają przewidzieć utraty zębów; jest to raczej wynik złożonych interakcji gen-środowisko^[10]. Jako dentysta możesz jednak wykorzystać te czynniki do ustalenia profili ryzyka pacjentów, na przykład ze słabym szkliwem, stłoczonymi zębami i śliną o podwyższonym pH.  

Dlaczego tak ważne jest zapobieganie utracie zębów?

Dobry stan zdrowia jamy ustnej jest najważniejszą składową wysokiej jakości życia i odpowiedniej pewności siebie^[11]. I odwrotnie, utrata zębów może wpływać na ogólną ocenę jakości życia pacjentów, zarówno fizycznie, jak i psychiczni^[12]. Kiedy pacjenci tracą zęby, wiele fizycznych objawów zakłóca ich codzienne życie, zarówno w sposób podstawowy, jak i złożony. Mogą odczuwać ból i dyskomfort oraz mieć trudności z jedzeniem lub żuciem, co prowadzi do zmian w diecie, pogarszając jakość życia^[13]. Na przykład pacjenci mogą wybierać bardziej miękkie i przetworzone produkty spożywcze, które są gorszej jakości, jeśli chodzi o wartości odżywcze.

Ponadto utrata zębów wpływa na zdrowie psychiczne, ponieważ zmienia wygląd pacjentów, co niewątpliwie obniża stopień pewności siebie. Utrata zębów powoduje zaburzenia w codziennym życiu, utrudniając prostą komunikację i aktywność społeczną, co może skutkować izolowaniem się niektórych pacjentów lub pojawieniem się poczucia wyobcowania ze swojej społeczności, stwarzając w ten sposób warunki do rozwoju depresji o podłożu lękowym.

Skutki psychologiczne i fizyczne są najczęściej powiązane, ponieważ dyskomfort fizyczny upośledza interakcje społeczne, co z kolei prowadzi do złego stanu zdrowia psychicznego. Dotyczy to zwłaszcza starszych pacjentów, którzy są bardziej podatni na utratę zębów, a to przecież wywiera poważny wpływ na ich codzienne życie^[14]. Co więcej, metaanaliza istniejących badań pokazuje, że większa liczba utraconych zębów skutkuje silniejszymi negatywnymi skutkami, zwłaszcza jeśli są to zęby przednie^[15].

Profilaktyka ułatwiająca zabiegi i wpływająca na wzrost satysfakcji pacjenta

Podczas wywiadów dentyści twierdzą, że bardzo lubią ratować zęby w ramach swojej praktyki, a tym, co ich najbardziej pozytywnie napędza, jest zadowolenie pacjenta^[16],[17]. Ratowanie zębów u pacjentów w naturalny sposób generuje dobrą współpracę, wpływając przede wszystkim na sprawne działanie gabinetu przy obniżonym poziomie stresu. Dzieje się tak, ponieważ zapobieganie utracie zębów może pomóc uniknąć skomplikowanych i czasochłonnych procedur, takich jak ekstrakcje zębów, leczenie kanałowe, czy leczenie protetyczne. Są one znacznie trudniejsze i bardziej wymagające dla dentystów^[18]. Procedury te mogą również wywoływać u pacjentów większy niepokój ze względu na podwyższone ryzyko wystąpienia bólu i być de facto przyczyną niezadowolenia pacjenta. Koncentrując się na zapobieganiu utracie zębów, nie tylko wspierasz zdrowie pacjentów, ale także tworzysz podstawę do spokojniejszego funkcjonowania gabinetu stomatologicznego.

Jak zapobiegać utracie zębów?

Aby rozpocząć efektywny proces zmian w swoim gabinecie, skoncentruj się na pogłębionej edukacji swoich pacjentów oraz profilaktyce, Prawdopodobnie znasz większość z tych sposobów, ale oto przypomnienie działań, które możesz podjąć, aby zminimalizować utratę zębów u pacjentów.

Jednym z ulubionych zadań stomatologów w trakcie ich praktyki jest edukacja pacjentów^[19]. Co więcej, pacjenci naprawdę doceniają, kiedy znajdujesz dla nich odpowiednio dużo czasu. Możesz naprawdę skutecznie zapobiegać próchnicy i utracie zębów, planując z pacjentami regularny przebieg opieki stomatologicznej. Najpierw ustal profil ryzyka swojego pacjenta i oceń prawdopodobieństwo wystąpienia nowych ubytków. Czy są one wysokiego ryzyka ze względu na wiek lub inne schorzenia? Edukuj systematycznie pacjentów w zakresie metod profilaktyki domowej, aby wypracować zdrowe nawyki, takie jak prawidłowe szczotkowanie, nitkowanie i przyjmowanie fluoru. Doradź im najlepsze i najnowsze produkty przydatne do szeroko rozumianej profilaktyki zdrowia jamy ustnej. Ostrzeż ich, jakich pułapek powinni unikać (wybór diety oraz napojów, palenie itp.). I oczywiście zapewnij swoim pacjentom zindywidualizowaną opiekę profilaktyczną: zachęć ich do zaplanowania regularnych wizyt higienizacyjnych oraz kontrolnych, co roku lub częściej, w zależności od rodzaju profilu ryzyka.

Zabiegi profilaktyczne w Twoim gabinecie mogą mieć różne formy: od badań jamy ustnej, higienizacji zębów i badań radiologicznych, po stosowanie uszczelniaczy i laków do bruzd. Chociaż często są rutynowe, nie można przeoczyć okresowych kontroli i oczyszczania zębów z płytki nazębnej, osadów oraz kamienia. Dokładne badanie jamy ustnej może ujawnić już początkowe objawy chorób przyzębia lub innych poważnych schorzeń. Diagnostyczne zdjęcia rentgenowskie mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu utracie zębów, ponieważ są niezbędne do wykrywania bezobjawowych patologii, takich jak utrata kości, próchnica, torbiele i guzy. Należy również regularnie sprawdzać istniejące wypełnienia i uzupełnienia protetyczne pod kątem wad oraz stopnia zużycia.

Jeśli zęby Twoich pacjentów są zagrożone próchnicą, możesz zastosować fluoryzację, aby wzmocnić zęby poprzez remineralizację i podjąć próbę naprawy osłabionego szkliwa. Trwalszym leczeniem jest stosowanie profilaktycznych laków dentystycznych. Są one szczególnie przydatne w przypadku zębów trzonowych i trudno dostępnych powierzchni. W rzeczywistości, według ADA, laki w stałych zębach trzonowych zmniejszają ryzyko próchnicy o 80%, co z kolei może przekładać się na realne zapobieganie utracie zębów^[20]. A gdy ten rodzaj profilaktyki zawiedzie, możesz wykorzystać bioaktywne materiały, takie jak Biodentine, aby chronić zęby przed dalszym rozwojem próchnicy. Biodentine to substytut zębiny stosowany w celu zachowania jak najdłużej żywotności miazgi. Ma udowodnione właściwości bioaktywne, które zapobiegają proliferacji bakterii dzięki wysokiemu pH (12).